Birjadagi trend nima va uni qay tarzda to‘g‘ri aniqlash mumkin

2025.08.21 2024.11.15 Birjadagi trend nima va uni qay tarzda to‘g‘ri aniqlash mumkin

Yana Kanehttps://litefinance.uz/blog/authors/jana-kane/

Treyderlar orasida "trend - sizning do‘stingiz" iborasi mashhur bo‘lib, bu oltin qoida bozordagi barcha aktivlarga tatbiq etiladi. Narxlar betartib o‘zgarmaydi - ularning volatilligi ko‘plab omillar bilan belgilanadi. Bu omillar bir-biriga mos kelganda fond bozorining muayyan yo‘nalishlari shakllanadi. Ushbu qo‘llanma sizga ushbu yo‘nalishlarni farqlashni va ishonchli savdo strategiyasini ishlab chiqish uchun bozor tendensiyalarini tahlil qilishni o‘rgatishga yordam beradi.

Birja trendini aniqlash

Bozor trendi (yoki tendensiyasi) - bu ma’lum davrda narx harakatining yo‘nalishi. Qiymati yoki hajmi o‘zgarib turadigan har qanday aktivlar uchun trendlarni kuzatib borish mumkin.

"Forex" va boshqa moliya bozorida trend deganda ma’lum bir vaqt oralig‘ida shakllangan, aniq yo‘nalish va intensivlikdagi narx harakati tushuniladi. "Trend" so‘zining ajoyib alternativasi - bu tendensiya tushunchasidir. Aynan u ushbu atamaning to‘liqligini juda yaxshi ifoda etadi, uning ostida o‘tmish va hozirgi vaqt ma’lumotlariga asoslangan aktiv narxining kelajakdagi maksimal mumkin bo‘lgan holatini anglatadi. Bu holda trendning yo‘nalganlik kabi tavsifi asosiy bo‘ladi - aynan undan treyderlar savdo qarorlarini qabul qilishda va treydingdan daromad olishda foydalanadilar.

Bozorni texnik tahlil qilish tamoyiliga ko‘ra, narx o‘zgarishi doimo ma’lum qoidalar, qonuniyatlar, tendensiyalarga bo‘ysunadi.

Bu xususiyat muvaffaqiyatli treyderlarga valyuta va boshqa moliyaviy instrumentlar bilan bozorda manipulyatsiyalarni amalga oshirish va uning kurslaridagi farqdan katta pul ishlab olish imkonini beradi. Narx grafiklaridagi o‘zgarishlarning muntazamligi moliya bozorlarida savdo qilish, kurslarni prognoz qilish va to‘g‘ri savdo qarorlarini qabul qilish imkonini beradi. Texnik tahlil doirasida valyuta savdosi mutaxassisi uchun instrument bo‘lib xizmat qiluvchi son-sanoqsiz indikatorlar, maslahatchilar, grafik modellar yaratiladi. Ushbu instrumentlarning aksariyati Foreks bozoridagi trend harakati tushunchasiga asoslanadi.

Bozor trendlarining uchta asosiy turi mavjud:

• Buqa (o‘sish) trendi - narxlar yuqoriga qarab harakat qiladi. U ketma-ket o‘sib boruvchi narx yuqori va quyi nuqtalarining ketma-ketligi ko‘rinishida namoyon bo‘ladi. Agar har bir keyingi cho‘qqi oldingi cho‘qqidan baland bo‘lsa, o‘sish trendi saqlanib qoladi.
• Ayiq (pasayish) trendi - narxlar pastga qarab harakat qiladi. Oldingi yuqori nuqtani yengib o‘tishga bo‘lgan har qanday muvaffaqiyatsiz urinish trend o‘zgarishining dastlabki belgisi hisoblanadi. Pasayish trendi pasayuvchi yuqori va quyi nuqtalarning ketma-ketligi bilan tavsiflanadi.
• Yon tomon trendi (flat, yonlama harakat) - aniq ifodalangan bir yo‘nalishli harakatning yo‘qligi. Bu bozorning tabiiy va eng ko‘p uchraydigan holatidir.

Dou nazariyasiga ko‘ra, uning tugashi haqida aniq signal paydo bo‘lmaguncha trend davom etaveradi.

Trendning bir necha turlari mavjud bo‘lib, ular davomiyligi bilan farqlanadi:

• Uzoq muddatli trend yarim yildan bir necha yilgacha davom etadi.
• O‘rta muddatli trend odatda uzoq muddatli korreksiyani o‘zida aks ettiradi va 1-6 oy davom etishi mumkin.
• Qisqa muddatli trend ko‘pincha 1 oydan kamroq davom etadigan korreksiya yoki konsolidatsiyani ifodalaydi. Bu oraliq yoki asosiy trenddagi pauza bo‘lishi mumkin. Hatto kunlik grafiklarda ham ahamiyatsiz trendlarni aniqlash mumkin.

Eslatma. Bozor trendini bozor kayfiyati bilan adashtirmaslik kerak. Oxirgisi treyderlarning kelgusi narx harakatiga munosabatini bildiradi (ularning fikri real bozor sharoitlariga mos kelmasligi mumkin).

Trend xususiyatlari

Moliyaviy bozorlar fenomeni sifatida trend uchta asosiy xususiyatga ega:

1. Yo‘nalganlik. Trend harakatining o‘z yo‘nalishi mavjud. Bu xususiyat taymfreymning davomiyligiga bog‘liq: u qanchalik katta bo‘lsa, narx harakatining yo‘nalishi shunchalik kam namoyon bo‘ladi. Instrument narxini korreksiya qilish deb ataluvchi davrlarni trend harakatidan farqlay bilish muhimdir. Birinchi holatda, ma’lum vaqt o‘tgach, narx o‘z qiymatiga qaytadi va trend koridori doirasida harakatini davom ettiradi.
2. Kuch. Trend harakati grafikdagi narx egri chizig‘ining og‘ish burchagini ko‘rsatadigan kuchga ega. Narxlarning keskin ko‘tarilishi yoki tez trend harakatlari odatda katta kuchga ega bo‘lmaydi, chunki ular qisqa muddatli hisoblanadi. Kuchli va ta’sirli trend harakati uzoq vaqt davomida bir maromda, ketma-ket yuqori yoki quyi chegaralarni yangilab boruvchi (narx egri chizig‘ining qiyaligi taxminan 45 daraja bo‘lgan) harakat hisoblanadi.
3. Davomiylik. Ko‘rinib turibdiki, trend harakati u namoyon bo‘ladigan vaqt oralig‘i qanchalik uzoq bo‘lsa, shunchalik barqaror bo‘ladi. Trendning davomiyligi uning kuchi va ishonchliligini baholash imkonini beradi.

Bozor tendentsiyasini qanday aniqlash mumkin

Fond bozori trendlarini aniqlash uchun treyderlar turli usul va yondashuvlardan foydalanishlari mumkin:

• Fundamental tahlil. Tahlilning bu turi aksiyalarning yoki umuman ularning emitentining samaradorlik ko‘rsatkichlariga e’tibor qaratadi. Masalan, treyder quyidagi hollarda o‘sish tendensiyasini payqashi mumkin:
  1. kompaniya o‘z moliyaviy hisobotlarida doimiy ravishda ijobiy natijalarni ko‘rsatganda;
  2. iqtisodiy yangiliklar sohaning barqaror rivojlanishidan dalolat berganda;
  3. jahon yoki mahalliy iqtisodiyot qimmatli qog‘ozlar narxi bilan birgalikda yuksalayotgan bo‘lsa.
• Texnik tahlil. Tahlilning bu turida turli xil vositalar qo‘llaniladi - ular "trend indikatorlari" deb ataladi. Texnik ko‘rsatkichlarning eng mashhur va keng qo‘llaniladigan turi - sirpanuvchi o‘rtacha qiymatlar (SO‘Q). Ular narx o‘zgarishining yo‘nalishini ham, trend kuchini ham aks ettiradi.
• Hajmlar tahlili. Rivojlanayotgan trendda narxlarning o‘sishi barqaror hajmlar yoki ularning bir maromda ko‘tarilishi bilan kuzatiladi. Hajmlarning sezilarli darajada pasayishi yoki, aksincha, kutilmagan o‘sishini trendning tugashi haqidagi signal sifatida baholash mumkin. Agar aksiya narxi boshqa yo‘nalishda harakat qilsa va hajmi ortishni boshlasa, bu trendning ehtimoliy burilishi yoki tuzatilishi degan ma’noni beradi.

Ta’kidlash joiz bo‘lgan yana bir yondashuv - bu texnik tahlilning bir qismi sifatida qaralishi mumkin bo‘lgan bozorning grafik tahlilidir. Eng keng tarqalgan vizual vosita trend chizig‘i hisoblanadi. Narxlar ko‘tariluvchi trendda trend chizig‘idan yuqorida yoki tushuvchi trendda undan pastda bo‘lsa, trend davom etaveradi.

Trend chiziqlari

Agar narx bir necha hafta davomida bir yo‘nalishda harakatlangan bo‘lsa, 4 soatlik yoki kunlik grafikda qarshilik yoki qo‘llab-quvvatlash chizig‘i shakllanishini kuzatish mumkin. Ammo trend yaqinda o‘zgargan va yangi harakat endi shakllana boshlagan bo‘lsa, trend chizig‘ining chegaralarini farqlash hali juda qiyin.

Qayta tiklanmaydigan tendensiyalar kam uchraydi. Ko‘pincha narx qo‘llab-quvvatlash yoki qarshilik chizig‘iga yetib borib, undan sapchib ketadi. Bu og‘ish, odatda, asosiy harakatning taxminan 30% ini tashkil qiladi. Shuni nazarda tutib, trend chiziqlarini quyidagicha o‘tkazish mumkin:

• Agar harakat yuqoriga yo‘nalgan bo‘lsa, jadval minimumlari bo‘yicha qo‘llab-quvvatlash chizig‘i o‘tkaziladi. Undan yuqorida va unga parallel ravishda qarshilik chizig‘ini ko‘ramiz.
• Pasayib boruvchi harakatda narx maksimumlari bo‘ylab qarshilik chizig‘i, unga parallel ravishda esa qo‘llab-quvvatlash chizig‘i o‘tkaziladi.
• Flet bozorida qo‘llab-quvvatlash chizig‘i minimumlar bo‘yicha, qarshilik chizig‘i esa maksimumlar bo‘yicha o‘tkaziladi.

Bozor trendlari haqida nimalarni bilishingiz kerak

Trendlar asosan to‘rtta asosiy omillar asosida shakllanadi:

1. Hukumatlar.
2. Xalqaro kelishuvlar.
3. Taxminlar/kutishlar.
4. Talab va taklif.

Ushbu sohalarning barchasi o‘zaro bog‘liq, chunki kelajakdagi kutilayotgan shartlar joriy qarorlarni shakllantiradi, bu esa o‘z navbatida joriy tendensiyalarni yaratadi. Hukumat tendensiyalarga asosan pul-kredit va soliq-byudjet siyosati vositasida ta’sir ko‘rsatadi. Ushbu siyosat xalqaro tranzaksiyalarga ta’sir etadi, bu esa o‘z navbatida ishbilarmonlik va iqtisodiy barqarorlik darajasiga ta’sir qiladi. Taxminlar va umidlar kelajakda haqiqiy qiymat qanday bo‘lishi mumkinligi asosida narxlarni belgilaydi. Nihoyat, talab va taklifning o‘zgarishi tendensiyalar yaratadi, chunki bozor ishtirokchilari eng yaxshi narx uchun raqobatlashadi.

Dou nazariyasi, trendning ba’zi asosiy xususiyatlarini ham belgilaydi, bularni yodda tutish kerak:

• Trend tugashidan yoki o‘zgarishidan ko‘ra davom etish ehtimoli yuqoriroq.
• Trend qanchalik kuchli bo‘lsa, uning davom etish ehtimoli shunchalik yuqori bo‘ladi.
• Trend istalgan paytda tugashi mumkin.
• Agar trend o‘tmishda ma’lum sharoitlarda mavjud bo‘lgan yoki davom etgan bo‘lsa, bu uning xuddi shunday vaziyat ta’sirida qayta shakllanishi yoki paydo bo‘lishini anglatmaydi.

Birjada trendni qanday aniqlash mumkin? Trend turlari

Endi nazariyani muhokama qilib bo‘lganimizdan so‘ng, keling, amaliy qismga o‘tamiz. Fond bozoridagi tendentsiyani aniqlash uchun katta savdo tajribasiga ega bo‘lishingiz shart emas. Bozor tahlili narxlarning yuqori va quyi chegaralari dinamikasini kuzatishdan iborat. Bu quyidagicha amalga oshiriladi.

Buqa trendi - Yuksalish trendi

Yuksaluvchi (buqa) trend - bu narxning yuqoriga qarab harakatlanishi bo‘lib, bunda har bir keyingi maksimum oldingi maksimumdan yuqoriroq va har bir keyingi minimum oldingi minimumdan balandroq bo‘ladi.

Bu harakat valyuta grafiklarida yaqqol ko‘rinib turibdi: bu vaqt intervali doirasida yangi maksimumlarga intiluvchi egri chiziqdir.

Yuksalayotgan trend ma’lum bir davr mobaynida narxning asta-sekin o‘sishini nazarda tutadi. Tahlilni faqat ushbu vaqt oralig‘iga nisbatan amalga oshirish juda muhim, chunki hatto qo‘shni taymfreymlarda ham trend yo‘nalishi qarama-qarshi bo‘lishi mumkin.

Bozorga buqalar va ayiqlarning harakatlari kuchli ta’sir ko‘rsatishi mumkinligi sababli, treyderlar ushbu tendensiya tabiiy ekanligini yoki valyutaga bo‘lgan talabning sun’iy ravishda oshirilganligi natijasimi yoki yo’qmi aniqlashni o‘rganishlari lozim.

Ayiq trendi - Pasayuvchi trend

Pasayuvchi (ayiq) trend aksiyaning narxi avvalgiga qaraganda pastroq tomonga harakatlanishini ifodalaydi. Bu trend aksiyalar grafikasidagi maksimumi va minimumi borgan sayin pastroqlari bilan almashinadi. Agar treyder pasayib borayotgan aksiyani sotishga qaror qilsa, pul tejash imkoniyatiga ega bo‘ladi. Shu bilan birga, boshqa treyderlar qisqa muddatli pozitsiyalarni sotib olish va sotish orqali pasayuvchi trenddan foyda olishga intiladilar. Pasayuvchi trendni trend chiziqlari va sirpanuvchi o‘rtacha qiymat yordamida aniqlash mumkin.

Yonmacha trend (flat)

Yonmacha trend, yoki flat deb ham ataladi - bu shunday neytral trendni anglatadiki, bunda bir instrument narxi ma’lum narx diapazonida goh yuqoriga, goh pastga harakatlanadi.

Boshqacha qilib aytganda, foreks bozorida yonmacha trend yoki flatning belgisi narx grafigida ketma-ket taxminan bir xil darajada joylashgan narx maksimum va minimumlarining kelishi hisoblanadi.

Yonmacha trendga misolni quyidagi EURUSD grafigida ko‘rishingiz mumkin:

O'rta tendentsiyalar

Yuqorida aytib o‘tganimizdek, o‘rta muddatli yoki oraliq trendlar korreksiya paytida paydo bo‘ladi. Bu shuni anglatadiki, aktivning narxi istalgan, hatto mutlaqo kutilmagan yo‘nalishda ketishi mumkin. Oraliq trend qanday aniqlanadi? Agar siz aksiya narxi aniq o‘sish yoki pasayish tendensiyasini o‘rnatmasdan qisqa muddatli ko‘tarilish va qayrilishni namoyish qilayotganini ko‘rsangiz, ehtimol, o‘rta muddatli tendensiyani kuzatgan bo‘lishingiz mumkin. Bunday holat bir necha hafta yoki hatto oylarga cho‘zilishi mumkin, bu esa treyderlarni sarosimaga solib, bozor ishtirokchilarini tartibsiz sotish va sotib olishga majbur qiladi.

Oraliq trendlar ko‘pincha siyosiy yoki iqtisodiy voqealar va yangiliklar tufayli yuzaga keladi. Tarix shuni ko‘rsatadiki:

1. Buqa bozorida tez tiklanishlar odatda kuchli, reaksiyalar esa kuchsiz bo‘ladi.
2. Ayiq bozoridagi tez tiklanishlar kuchsiz, reaksiyalar esa kuchli bo‘lishi mumkin.
3. Har qanday bozor (ayiq yoki buqa bozori) odatda kamida 3 ta oraliq siklga ega bo‘lib, ularning har biri 2 haftadan 8 haftagacha davom etadi.

Uzoq muddatli trend

Tahlilchilarning fikriga ko‘ra, uzoq muddatli narx trendi yarim yildan besh yilgacha davom etadi. Uni odatda "asosiy" yoki "birlamchi" trend deb ham atashadi. Shuni e’tiborga olish joizki, u qarama-qarshi bo‘lishi mumkin bo‘lgan o‘rta muddatli tendensiyalardan shakllanadi.

Uzoq muddatli trendlarni grafik va texnik tahlil qilish uchun treyderlar haftalik va oylik taymfremlardan foydalanadilar. Uzoq muddatli trendlar bozorning yirik ishtirokchilari va aktivlarni bir necha yil (masalan, fond bozorida) saqlashni ma’qul ko‘radigan investorlar uchun qiziqarlidir.

Siz o‘rta muddatli istiqbolda savdo qilsangiz ham, joriy uzoq muddatli trendni bilish turli vaqt oralig‘ida olingan ma’lumotlarni taqqoslashingizga yordam beradi. Bundan tashqari, agar siz bir nechta tahlil vositalari bilan ishlayotgan bo‘lsangiz va ma’lumotlarni muvofiqlashtirish hamda qisqa vaqt ichida qaror qabul qilish zarur bo‘lsa, bu juda muhimdir. Muhim voqealar va global iqtisodiyot istalgan paytda aktiv narxiga ta’sir ko‘rsatishi mumkin, ammo bozorda nima sodir bo‘lishidan qat’i nazar, odatda uzoq muddatli trend ustunlik qiladi.

Uzoq muddatli trendni aniqlash uchun treyderlar odatda stoxastik ko‘rsatkichlar va o‘zgarish tezligi (ROC) ni birlashtiradilar. O‘zgarish tezligi quyidagi formula asosida hisoblanadi:

Pt — pozitsiyaning joriy narxi;

Pt-n — bir muncha vaqt avvalgi o’xshash pozitsiya narxi.

При анализе долгосрочных трендов трейдеры обычно применяют ROC к 26- или 52-недельным таймфреймам, как показано на графике выше.

Bozor trendi dolzarbligini qanday aniqlash mumkin?

Aniqroq prognozlar qilish uchun treyder bozorni o‘rganishda ishonchli instrumentlar va yondashuvlardan foydalana olishi kerak. Mana, treyderlar o‘z nazariyalarini tekshirish uchun tez-tez qo‘llaydigan instrumentlar.

Trend chizig’i

Trend chizig‘i narx grafigida bir yo‘nalishda (yuqoriga yoki pastga) ketma-ket joylashgan kamida ikkita ekstremumni birlashtirish orqali chiziladi. Parallel to‘g‘ri chiziq o‘tkazish orqali narx harakatlanadigan kanal hosil qilinadi.

Ushbu vosita yordamida trendni qanday aniqlash mumkin? Aktiv narxi ushbu chiziqlar orasida harakatlanadi. Shunday qilib, narx yuqoriga ko‘tarilganda uzun pozitsiyalarni ochish (narxning o‘sishiga umid qilish), pastga tushganda esa qisqa pozitsiyalarni ochish (aksiyaning joriy narxini pasaytirish uchun savdo qilish) kerak bo‘ladi.

Sirpanuvchi o‘rtacha

Obyektiv va ishonchli manzarani olish uchun ko‘pincha sirpanuvchi o‘rtacha qiymat trend chizig‘i bilan birga qo‘llaniladi. Narx doimo o‘zining o‘rtacha qiymati atrofida harakatlanadi, ammo u yoki bu tomonga og‘ishi mumkin.

Agar kechagi yopilish narxi maqsadli sirpanuvchi o‘rtacha qiymatdan yuqori bo‘lsa (grafikka qarang), o‘sib boruvchi trend boshlanadi. Agar kechagi yopilish narxi xuddi shu sirpanuvchi o‘rta qiymatdan pastroq bo‘lsa, aktiv narxi pasayishi mumkin.

To‘q sariq o‘rta chiziq tasdiqlash signali vazifasini bajaradi. Agar narx haftalik o‘rtacha ko‘rsatkichdan yuqori yopilsa, bozor yana ancha vaqt davomida ko‘tarilishda davom etadi, aks holda bozor pasayish tendensiyasiga ega bo‘ladi. O‘zining ishonchliligiga qaramay, Moving Average indikatori kechikishi mumkin, bu esa uni qisqa muddatli savdo uchun kamroq mos qiladi.

Gorizontal hajm

Gorizontal hajm tahlili treyderga qiymat zonasini aniqlash va belgilangan darajaga nisbatan narx qayerda ekanligini tushunish imkonini beradi. Savdo hajmi quyidagicha talqin etiladi: agar narx darajasi ushbu hududdan yuqori bo‘lsa, o‘rta muddatli istiqbolda aktivni sotib olish, agar narx hududdan past bo‘lsa, sotish lozim.

Siz ushbu yo‘nalishda narx hududi siljigunga qadar, ya’ni hajm to‘planib, avvalgi qiymat hududi hajmidan oshmaguncha davom etishingiz mumkin. Yetarli hajmga erishilganda, aksiyalar tezlashadi va trend yo davom etadi, yoki o‘z yo‘nalishini o‘zgartiradi.

Bitimga kirishdan avval bozordagi trendni aniqlaymiz

Fond bozorida muvaffaqiyatli savdo qilish uchun siz narx tendensiyalaridan xabardor bo‘lishingiz kerak: ular treyderlarning kayfiyatini aks ettiradi va sizga kirish yoki chiqish uchun to‘g‘ri vaqtni ko‘rsatadi. Kengroq qarashga harakat qiling: yangiliklarga ham, aktiv ko‘rsatkichlariga ham e’tibor berish kerak. Texnik ko‘rsatkichlar bozor tadqiqotlari bilan birgalikda eng yaxshi savdo strategiyalarini beradi.

"Trend magic system" trendi bo‘yicha ishlash strategiyasi

"Trend magic system" savdo strategiyasi Foreks bozori instrumentlarida trend bo‘yicha savdo qilishni nazarda tutadi.

Ushbu savdo strategiyasida atigi 2 ta indikatordan foydalaniladi. Ularni batafsil ko‘rib chiqamiz:

1. BB MACD indikatori "Bollinjer polosasi" va "Moving average Convergence divergence" kombinatsiyasidan iborat. U yo‘naltirilgan harakatlarni aniqlash uchun ishlatiladi.
2. Trend Magic indikatori esa bozorga kirish uchun eng qulay nuqtalarni topish imkonini beradi.

Trend paytida, eng yaqin minimum/maksimumlarning ketidan narxlarning harakatlanishi davomida stop orderlarni tortib oladigan treyderlarning "stop-loss" lari ko'pincha "ishdan chiqariladi". Ushbu strategiya bo‘yicha savdo qilganda, biz to‘xtash buyrug‘ini narx o‘zgaruvchanligi asosida tortib boramiz, bu esa harakat salohiyati hali tugallanmagan bo‘lsa, bitimda qolishimizga imkon beradi.

Agar sizni Foreksda trend bo‘yicha savdo qilish qiziqtirsa, yuqorida ko‘rsatilgan savdo strategiyasi sizga ma’qul kelishi mumkin. U ancha oddiy bo‘lib, istalgan taymfremda istalgan instrumentlar bilan ishlash imkonini beradi.