RSI (Relative Strength Index) indikatori - 1978-yilda J. Uells Uaylder tomonidan yaratilgan, texnik tahlilda yangi ish boshlagan treyderlar uchun eng maqbul bo‘lgan trend kuchini baholovchi kuchli ossillyator. Amaliyotchi treyder sifatida, men ko‘pincha RSIni Price Action patternlari bilan birlashtirib, burilish ehtimoli bo‘lgan haddan ziyod sotib olinganlik (70 dan yuqori) va haddan ziyod sotilganlik (30 dan past) zonalarini aniqlayman va aniq kirish nuqtalari bo‘yicha divergensiyalarni tasdiqlayman.
Siz "RSI" qanday ishlashini, uning hisoblash formulasi va Forex, aksiyalar va kriptovalyutalardagi asosiy signallarini o‘rganasiz, shuningdek, MACD yoki Stochastic bilan kombinatsiya strategiyalarini o‘zlashtirasiz. Shuningdek, MACD yoki Stochastic bilan birgalikda qo‘llash strategiyalarini o‘zlashtirasiz. Davrlarni sozlashni, divergensiyalarni talqin qilishni va risklarni kamaytirish hamda foydani oshirish uchun strategiyangizni demo hisobda sinashni o‘rganasiz.
Maqolada quyidagi mavzular yoritilgan:
- Asosiy faktlar
- RSI indikatori nima: ta’rifi va tarixi
- RSI indikatori formulasi
- RSI indikatorini o‘rnatish va sozlash
- Savdo strategiyasining RSI indikatori
- RSI aksiyalar skrineri
- RSI indikatorining savdoda muvaffaqiyatli qo‘llanilishiga misol
- RSI bilan savdo qilish bo‘yicha xulosalar
- Nisbiy kuch indeksining RSI indikatori bo’yicha FAQ
Asosiy faktlar
- 1978-yilda J. Uells Uaylder tomonidan yaratilgan RSI (Relative Strength Index) - bu Foreks, aksiyalar va kriptovalyutalar uchun universal bo‘lgan narx o‘zgarishining kuchi va tezligini o‘lchaydigan ossillyatordir.
- Hisoblash formulasi: RSI = 100 - (100 / (1 + RS)), bunda RS - davr mobaynidagi o‘rtacha narx o‘sishining o‘rtacha narx tushishiga nisbati (odatda 14 ta sham olinadi).
- Haddan ziyod sotib olinganlik (70-100) va haddan ziyod sotilganlik (0-30) zonalari narx qayrilishlarini ko‘rsatadi; divergensiyalar esa trend o‘zgarishini oldindan aytib beradi.
- H1 va undan yuqori taymfreymlarda 14 davr optimal hisoblanadi; M1-M15 uchun esa 5, 7, 9 davrlari maqbul; 20-80 darajalari kuchli trendlar uchun, 30-70 darajalari esa flet uchun maqbul hisoblanadi.
- MACD, Stochastic yoki Price Action patternlari bilan tasdiqlovchi instrument sifatida ishlatiladi; aktivning volatillik darajasiga qarab sozlash talab etiladi.
- Kichik taym-freymlarda (M1-M15) bozor shovqini tufayli soxta signallar soni ortadi; samaradorlik boshqa indikatorlar bilan birgalikda ishlay olishiga bog‘liq.
RSI indikatori nima: ta’rifi va tarixi
Relative Strength Index indikatori - Nisbiy kuch indeksi, MT4 va MT5 uchun yana bir mashhur, asosiy ATR indikatorining muallifi J. Uolles Uaylder tomonidan ishlab chiqilgan.
Uaylder birinchi marta 1978-yilda "Commodities" jurnali sahifalarida uning umumiy tavsifini keltirgan. Bir necha yil o‘tgach, uning "Savdo tizimlarining yangi konsepsiyalar" kitobi nashr etildi. Unda ushbu instrument amaliy misollar yordamida batafsil ko‘rib chiqilgan.
RSI indikatori narx o‘zgarishining tezligi va amplitudasini aks ettiruvchi ossillyatordir. U 0 dan 100 gacha bo‘lgan qiymatlar oralig‘ida harakatlanadigan sirpanuvchi dinamik chiziqdir. RSI joriy va oldingi shamlarning yopilish narxlarini taqqoslab, trend kuchini ko‘rsatadi.
RSI indikatori qanday ishlaydi:
Narxning yuqoriga nisbiy harakati qanchalik kuchli bo‘lsa, o‘suvchi shamlarning umumiy qiymati shunchalik katta bo‘ladi, o‘sish trendi shunchalik kuchli bo‘ladi va ossillyator chizig‘i "100" qiymatiga yaqinlashadi.
Narxning pastga nisbiy harakati qanchalik kuchli bo‘lsa, tushuvchi shamlarning umumiy qiymati shunchalik katta bo‘ladi, pasayuvchi trend shunchalik kuchli bo‘ladi va ossillyator chizig‘i "0" qiymatiga yaqinlashadi.
Ossillyator kotirovkalar grafigi ostida alohida oynada aks ettiriladi:
Gorizontal punktir chiziqlar - bu parametrlari sozlamalarda ko‘rsatilgan signal darajalaridir. Sukut bo’yicha "30" va "70" qiymatlari o‘rnatilgan, darajalar shkalasi grafikning o‘ng tomonida joylashgan.
- Haddan ziyod sotib olinganlik zonasi - 70 va 100 qiymatlari orasidagi diapazon.
- Haddan ziyod sotilganlik zonasi - 30 va 0 qiymatlari orasidagi diapazon.
Bu zonalar signal zonalari deb ataladi, chunki ularda ossillyator va trendning qayrilishi ehtimoli eng yuqori bo‘ladi.
Aniq ifodalangan trend tendensiyasida darajalarni 20 va 80 qiymatlarigacha kengaytirish, 30 va 70 darajalarini esa kuchsiz ifodalangan trend yoki yon tomonga konsolidatsiya paytida qo‘llash mumkin. Signal darajalari orasidagi masofa qanchalik katta bo‘lsa, signallar shunchalik kam paydo bo‘ladi. Boshqa tomondan, ular shunchalik aniq bo‘ladi.
Nisbiy kuch indeksining qo‘llanilish sohasi cheklanmagan. U valyuta juftliklari, qimmatli qog‘ozlar va fond indekslari grafiklarida bir xil samaradorlik bilan ishlaydi.
RSI indikatori formulasi
RSI indikatori nimani ko‘rsatadi: u sozlamalarda belgilangan davrga nisbatan shamlar uzunligini (trend kuchini - sham qancha katta bo‘lsa, trend shuncha kuchli) taqqoslaydi.
RSI indikatorini hisoblash formulasi:
1-qadam. Nisbiy kuch indeksi narxning ijobiy (U) va salbiy (D) o‘zgarish oralig‘ini hisoblaydi:
Agar joriy yopilish narxi oldingi davrning yopilish narxidan yuqori bo‘lsa, davr "o‘sish" bilan yakunlanadi va yuksaluvchi (ijobiy) davr hisoblanadi.
U = Price(i) - Price(i-1)
D = 0, bunda
Price(i) - joriy davrning yopilish narxi, ya’ni sham, Price(i-1) - oldingi davrning yopilish narxi.
Agar joriy yopilish narxi oldingi davrning yopilish narxidan past bo‘lsa, davr "pasayish" bilan yakunlanadi va pasayuvchi (salbiy) davr hisoblanadi.
U = 0
D = Price(i-1) - Price(i)
Agar ikkala yopilish narxi teng bo‘lsa, U = 0, D = 0 bo‘ladi.
2-qadam. Nisbiy kuchni hisoblash:
RS = SMA(N) of U / SMA(N) of D
Formula U va D qiymatlarini N davrli oddiy o‘rtacha siljuvchi (SMA - Simple Moving Average) yordamida tekislanishni anglatadi. Manbalardan birida formulaning soddalashtirilgan varianti keltirilgan: RS - bu narxning o‘rtacha o‘sishining o‘rtacha pasayishiga nisbati.
3-qadam. RSI indikatorini hisoblash:
RSI = 100 - (100 / (1 + RS))
Bu tez-tez uchraydigan hisoblash usullaridan biri, lekin yagona emas. Masalan, RSI indikatori formulasining moslashtirilgan variantlarida silliqlash eksponensial o‘rtacha sirpanuvchilar yordamida amalga oshiriladi. Muallifning o‘zi modifikatsiyalangan oddiy sirpanuvchi SMMA-dan foydalanishni tavsiya etgan.
1-qo’shimcha izoh: Agar formulada SMA ishlatilsa, sozlamalarda ko‘rsatilgan davrda birorta ham pasayuvchi sham bo‘lmagan doimiy o‘suvchi trendda RS maxrajidagi D qiymati 0 ga teng bo‘ladi. Ammo 0 ga bo‘lish mumkin bo‘lmagani uchun, ossillyator qiymati 100 ga teng deb hisoblanadi.
2-qo’shimcha izoh: Yuqoridagi formula indeksni hisoblashning umumiy mohiyatini aks ettiradi, lekin o‘zgarmas emas. Unga ko‘ra, o‘suvchi trendda 2-davr uchun biz 100 indeks qiymatini olishimiz kerak edi. Amalda quyidagi skrinshotda 89 natija ko‘rsatilgan.
Agar formulani tushunishni istasangiz va MQL tilini bilsangiz, kodni oching. MT4 da "Fayl/Ma’lumotlar katalogini ochish" menyusiga kiring. Ochilgan oynada "MQL4/Indicators" papkasiga o‘ting, undan .mql4 kengaytmali faylni toping va uni ishga tushiring. U Word dasturida ochiladi.
RSI indikatorining Excel jadvalida hisoblash
Men siz uchun texnik tahlil uchun RSI Kalkulyatori shablonini tayyorladim. Excel fayliga nisbiy kuch indeksini (RSI) hisoblash algoritmi kiritilgan bo‘lib, kiritilgan ma’lumotlar asosida diagrammalar qurish imkoniyati ham mavjud.
RSI indikatori hisob-kitobini Excel formatida bu yerda yuklab olish mumkin.
RSI indikatorini o‘rnatish va sozlash
Bazaviy versiyani o‘rnatish shart emas - ossillyator deyarli barcha savdo platformalariga qo‘shilgan. Modifikatsiyalangan versiyalar bilan ishlash murakkabroq - ularni platformaga qo‘shimcha ravishda o‘rnatish kerakligidan tashqari, indikator kodi terminal kodi bilan mos kelishi zarur. Masalan, MT4 uchun kod tili - MQL4. Agar terminalda indikatorlarni qo‘shish imkoniyati ko‘zda tutilmagan bo‘lsa, kombinatsiyalangan versiyalar savdosini unutish kerak. Agar siz RSI indikatorining o‘zgartirilgan versiyalarini yuklab olishni istasangiz, bu haqda izohlar bo‘limida yozing - men sizga ishlaydigan shablonlarni qayerdan topishni aytib beraman. RSI indikatorini o‘rnatish va sozlash.
RSI’ni onlayn terminalda qo’llash
LiteFinance terminalida Relative Strength Index qanday toppish va o‘rnatish mumkin:
1. Shaxsiy kabinetda istalgan valyuta juftligi grafikini oching. Masalan, AUD/CAD. Buning uchun chap paneldagi "Savdo qilish" tugmasini bosing, "Valyutalar" menyusiga o‘ting va kerakli aktivni tanlang.
2. Grafikning yuqori panelidagi "Instrumentlar" tugmasini bosing va paydo bo‘lgan ro‘yxatdan Foreks RSI indikatorini tanlang.
U narx grafigi ostida ekranda paydo bo‘ladi. Sozlamalar oynasini chaqirish uchun tegishli belgini bosing (quyidagi skrinshotda u qizil strelka bilan ko‘rsatilgan).
RSI indikatori sozlamalari:
1. Parametrlar:
- Uzunlik - davr. Raqam shamlar sonini bildiradi, ular asosida ossillyatorning joriy qiymati hisoblanadi. Sukut bo’yicha "14" davri belgilangan. Bu oxirgi 14 ta shamning narx o‘zgarishi hisobga olinishini anglatadi. Agar davr "25" bo‘lsa, mos ravishda 25 ta sham hisobga olinadi va hokazo.
- Manba - formulada inobatga olinadigan narx turi. Standart ravishda shamning yopilish narxi ishlatiladi. Shuningdek, ochilish narxi, eng yuqori va eng past narxlar, hamda mediana narxlarining uch xil turini o‘rnatish mumkin.
- Aniqlik - darajalarning verguldan keyin to‘rtinchi belgigacha aniqlikdagi qiymati. Agar "0" parametri o‘rnatilgan bo‘lsa, darajalar qiymati 30, 70 va hokazo, agar "1" bo‘lsa 30.0, 70.0 va hokazo bo‘ladi.
2. Uslub:
- Chiziqlar rangi. Bu yerda indikator chizig‘i, darajalar va darajalar orasidagi fon rangini hamda chiziq qalinligini tanlash mumkin.
- Darajalar qiymati. LiteFinance terminalida standart holda 30 va 70 parametrlari o‘rnatilgan. Ularni savdo tizimiga qarab o‘zgartirish mumkin.
- Indikator chizig‘i, darajalar va to‘ldirishni yoqish va o‘chirish.
LiteFinance terminalining afzalligi shundaki, har qanday o‘zgarishni sozlamalar oynasi ortidagi grafikda darhol ko‘rasiz. Boshqa platformalarda o‘zgarishlar kuchga kirishi uchun "Ok" yoki "Qo‘llash" tugmasini bosish kerak bo‘lsa, bu yerda o‘zgarishlar qo‘shimcha tugmalarni bosmasdan va sozlamalar oynasini qayta chaqirmasdan darhol ko‘rinadi.
MT4 uchun RSI
MT4 da Relative Strength Index’ni o‘rnatish va sozlash LiteFinance terminalidagi xuddi shunday jarayonlardan biroz farq qiladi, ammo umumiy tamoyil bir xil:
1. Platformani oching va yangi aktivning narxlar grafigini qo‘shing: "Fayl - Yangi grafik". Yuqori menyudan "Qo‘shish - Indikatorlar - Ossillyatorlar - Relative Strength Index" ni tanlang.
2. Paydo bo‘lgan oynada sozlamalar parametrlarini o‘rnating:
2.1. Parametrlar:
- Davr - LiteFinance terminalidagi "Uzunlik" parametrining analogi. U shamlar sonini anglatadi. Faqat oxirgi shamlar hisobga olinadi.
- Quyidagilarga qo‘llash - narx turi. LiteFinance’dan farqli o‘laroq, bu yerda "Previous Indicator’s Data" va "First Indicator’s Data" qo‘shimcha bandlari mavjud. MT4 indikatorlarni nafaqat narxlar grafigiga, balki boshqa indikatorlarga ham qo‘llash imkonini beradi. Agar buning nima uchun kerakligi, undan qanday foydalanish mumkinligi va bir indikatorni boshqasi ustiga qo‘yishning afzalliklari haqida bilmoqchi bo‘lsangiz, izohlarda yozing va men bu masalani alohida sharhda ko‘rib chiqaman.
- Uslub - chiziqlarning qalinligi, turi va rangi.
- Minimum va maksimumni belgilash - bu parametr faollashtirilsa, grafik oynasi ko‘rsatilgan darajalar oralig‘ida belgilanadi. Masalan, 40/60 qiymatlar o‘rnatilsa, indikator oynasida faqat 40 dan 60 gacha bo‘lgan diapazon aks ettiriladi.
2.2. Darajalar:
Bu vkladkada darajalar parametrlari: ularning qiymatlari, rangi va chiziq turlari o‘rnatiladi. Foydali funksiya - "Qo‘shish" tugmasi yordamida qo‘shimcha darajalarni o’rnatish imkoniyati.
2.3. Ko’rinishi:
Indikatorni barcha yoki alohida taymfreymlarda aks ettirish opsiyasi.
MT4’ning LiteFinance terminaliga nisbatan kamchiliklari:
- Sozlamalarni qo‘llash uchun "OK" tugmasini bosish, so‘ngra sichqonchaning o‘ng tugmasi bilan bosib, "Indikatorlar ro‘yxati - Xususiyatlar" menyusiga kirib, parametrlar oynasini qayta chaqirish kerak. LiteFinance terminalida esa hammasi osonroq. Birinchidan, sozlamalardagi barcha o‘zgarishlar darhol ko‘rsatiladi ("OK" tugmasini bosish shart emas, yuqorida aytganimdek). Ikkinchidan, sozlash oynasini chaqirish uchun grafikdagi indikator nomi yonidagi tegishli shesternya belgisini bosish kifoya.
- Darajalar orasidagi orqa fon rang bilan to‘ldirilmagan.
- Verguldan keyin bir necha xonagacha aniqlikda darajalarni belgilash aniqligi yo’q.
MT5 uchun RSI
MT5 da Nisbiy kuch indeksi (Relative Strength Index) MT4 dagidek - "Vstavka" va "Indikatorlar" menyulari orqali o‘rnatiladi. Sozlamalar oynasida bir nechta farqlar bor:
- "Maksimumni o’rnatish" va "Minimumni o’rnatish” darajalarini fiksatsiyalash "Parametrlar" vkladkasidan yangi "Shkala" vkladkaga ko‘chirilgan.
- "Darajalar" vkladka o‘zgarishsiz qolgan.
- Yangi "Shkala" vkladkada ikkita yangi imkoniyat paydo bo‘lgan: "Shkalani o’zlashtirish" va "Chiziq bo‘ylab masshtablashtirish".
- "Aks ettirish" vkladka o‘zgarmagan, ishlab chiquvchilar faqat vaqt oraliqlarining vizual ko‘rinishini o‘zgartirib, yangi intervallarni qo‘shganlar.
Xulosa: MT4 bilan solishtirganda, MT5 da ossillyatorni o‘rnatish va sozlashda muhim o‘zgarishlar yo‘q. MT4’ga nisbatan LiteFinance terminalida indikatorlarni boshqarish ancha sodda ko‘rinadi.
Savdo strategiyasining RSI indikatori
Nisbiy kuch indeksidan foydalangan holda eng ko‘p qo‘llaniladigan savdo strategiyalari:
- Gorizontal va diagonal darajalarni qurish va ularning buzib o‘tish paytida bitimlarni ochish. Ossillyatorning tayanch nuqtalari bo‘yicha narxlar grafigida o‘xshash darajani qurish imkonini beruvchi daraja quriladi. Indikator signallari oldindan buzib o’tish nuqtasini ko‘rsatib beradi.
- Trend qayrilishining ehtimoliy nuqtalarini aniqlash. Trend bozor qizib ketganda va sotib olish yoki sotish buyurtmalari hajmida nomutanosiblik kuzatilganda o‘zgaradi. Bu paytda indeks haddan ziyod sotib olinganlik va haddan ziyod sotilganlik zonalarda bo‘ladi. Agar indikator 70 darajadan yuqoriga ko‘tarilsa, aktivni sotib olishning foydasi yo‘q. Strategiyaning mohiyati haddan ziyod sotib olinganlik zonada indeksning qayrilishini kutish va qo‘shimcha signallar bo‘yicha qisqa pozitsiyani ochishdan iborat. Haddan ziyod sotilganlik zonasida uzoq pozitsiyani ochish uchun ham xuddi shunday usul qo‘llaniladi.
- Divergensiya. Narx harakati yo‘nalishi va indikator chizig‘ining farqlanishi. Bu tez orada trend yo‘nalishi o‘zgarishini bildiradi.
- "Muvaffaqiyatsiz quloch". Ossillyator yordamida "M" yoki "W" shaklini hosil qilish. Bitim shakl hosil bo‘lgandan va signal darajasi yorib o‘tilgandan so‘ng trend tuzatilishi paytida ochiladi.
- Kardvell bo‘yicha trendni tasdiqlash. Narx harakati tomoniga siljigan darajalar bo‘yicha savdo qilish va burilish hamda signal darajalaridan sakrash paytida bitimlarni ochish. Ko‘tariluvchi trend uchun 40 va 80 darajalar, pasayuvchi trend uchun 20 va 60 darajalar qo‘llaniladi.
- Kardvell bo‘yicha ijobiy va salbiy qayrilishlar. Yoki teskari divergensiya.
Ushbu barcha Foreks strategiyalari va bitimlarni ochish signallari keyinchalik amaliy misollar bilan batafsil ko‘rib chiqiladi.
Muhim: Nisbiy kuch indeksiga xos bo‘lgan klassik muammolar: kechikish va qayta chizish. Shu sababli, u trend indikatorlari, patternlar va boshqalarga qo‘shimcha ravishda signallarni tasdiqlovchi yordamchi vosita sifatida ishlatiladi. Faqat ossillator signallariga asoslanib bitimlar ochishga urinmang.
Sotib olish va sotish signallari
Nisbiy kuch indeksi klassik grafik tahlil bilan yaxshi uyg‘unlashadi.
Skrinda narx minimumlari nisbiy kuch indeksining 28-darajasida joylashgan tayanch nuqtalariga mos kelishini ko‘rish mumkin. E’tibor bering, chiziq qurilgan qarshilik darajasini narx o‘zgarishidan oldin buzib o’tadi va bu haqda oldindan ogohlantiradi. Sotish signali - tayanch nuqtalari bo‘yicha qurilgan darajaning ossillator tomonidan yorib o‘tilishi, bu holda 28.
Yana bir misol, ammo bu safar MT4 dan. Ba’zida bu yerda tarixiy grafiklarni ko‘zdan kechirish men uchun qulayroq:
Ingichka qizil ovallar bilan indikatorning 30-darajaga mos keladigan tayanch nuqtalari ajratib ko‘rsatilgan. Indikator 30-darajani yorib o‘tganda signal (ko‘k ovallar) paydo bo‘ladi. Bu signal oldindan ogohlantiradigan, chunki grafik tahlilga ko‘ra bitim yashil doira bilan belgilangan nuqtada ochilgan bo‘lardi.
Strategiyaga izohlar:
- M15-M30 qisqa vaqt diapazonlaridan foydalaning
- Indeks davri - 14 dan kam. Men EUR/USD juftligi uchun 9-davrni o‘rnatdim.
- Skroll yoki minus belgisi yordamida grafik masshtabini kichraytiring. Shunday qilib, vaqt oralig‘ini o‘zgartirmasdan grafikni ko‘rsatish davrini uzaytirasiz.
Haddan ziyod sotib olinganlik - haddan ziyod sotinganlik darajalari (OBOS darajalari)
OBOS sathlari signal sathlari bo‘lib, ularning parametrlari odatda 30 va 70 qilib belgilanadi. Indeks chizig‘ining bu chegaralardan tashqariga chiqishi aktivning haddan ziyod sotib olinganlikligi yoki sotilganligini ko‘rsatadi. Indikatorning bu zonalarda qayrilishi trend yo‘nalishining o‘zgarishi yoki chuqur korreksiyaning shakllanishidan darak berishi mumkin. Biroq, quyidagi misolda ko‘rsatilganidek, u yon tomonga harakatlanishi ham mumkin.
Chiziq o‘z diapazoniga qaytgan paytda bitim ochish imkoniyatlarini qidiramiz:
- Dastlabki signal: ossillyatorning haddan ziyod sotib olinganlik zonada pastga yoki haddan ziyod sotilganlik zonada yuqoriga qayrilishi.
- Asosiy signal: ossillyatorning 70-darajani yuqoridan pastga kesib o‘tishi - qisqa pozitsiyani ochish (sotish), 30-darajani pastdan yuqoriga kesib o‘tishi - uzun pozitsiyani ochish (sotib olish).
RSI(14) ning kirish parametrlarida EUR/USD juftligi va M15 taymfreymida 4 ta signal paydo bo‘ldi. Birinchisi zaif chiqdi, garchi oxir-oqibat teskari harakat belgilangan to‘xtash nuqtasiga yetmagan va bitim foyda keltirgan bo‘lardi. Ikkinchisi - mukammal. Uchinchisi - soxta. To‘rtinchisi - samarali, ammo kuchsiz.
30 va 70 darajalarining standart parametrlariga bog‘lanib qolmang. "5% qoidasi"ni qo‘llang. Kunlik intervalda so‘nggi 3 oy ichida ossillyatorning ekstremal qiymatlari vaqtning 5% dan ko‘p bo‘lmagan qismida saqlanib turgan joylarni toping. Bu darajani ish vaqt oralig‘iga o‘tkazing, har 5-10 shamda daraja qiymatini qayta ko‘rib chiqing. Misol:
So‘nggi 3 oy davomida indikator qayta sotish zonasiga tushmadi, shuning uchun faqat qayta sotib olishga e’tibor qaratamiz. 76 daraja juda mos keladi. Uni sozlamalarda o‘rnatib, ish oralig‘iga qaytamiz. Bitimlarni ochish tamoyili xuddi shunday - qayta sotib olish va qayta sotish zonalaridan chiqishda indeks signal darajasini kesib o‘tganda.
Strategiyaga izohlar:
Indikator chizig‘i signal darajalarini kesib o‘tganda, pozitsiyalar faqat narx o‘sha yo‘nalishda harakatlanganda yoki harakatlanishni boshlayotganda ochiladi. Trendga qarshi signal e’tiborga olinmaydi.
- "5% qoidasi"ga qat’iy bog‘lanib qolmang - bu asosiy qoida. Ekstremumlar darajasini ko‘z bilan chamalab, mos darajani tanlang.
- Moslashuvchan bo‘ling. "5% qoidasi" signallar sonini kamaytiradi, ammo bitimni ertaroq ochish hisobiga ular aniqroq bo‘ladi. Davr, darajalar va signallar chastotasining optimal kombinatsiyasini toping.
RSI indikatorining divergensiyasi
Divergensiya - indikator va narx harakat yo‘nalishining ulardan biri kechikishi tufayli farqlanishi. Nisbiy kuch indeksi ilg‘or ossillyatordir, shuning uchun ko‘pincha narx kechikadi. Agar narx chizig‘i hali ham asosiy harakatni davom ettirayotgan, indeks esa allaqachon o‘zgargan bo‘lsa, bu trend o‘zgarishini ko‘rsatuvchi divergensiyadir.
Divergensiya turlari:
- Buqasimon - narx minimumlari pasayadi, indikator chizig‘i minimumlari yuqoriga ko‘tariladi.
- Ayiqsimon - narx maksimumlari ko‘tariladi, indikator chizig‘i maksimumlari pastga tushadi.
Grafikda u quyidagicha ko‘rinadi:
Eng kuchli signal indikator chizig‘i haddan tashqari sotib olish va sotish zonalarida joylashgan paytda divergensiyaning paydo bo‘lishi hisoblanadi. Kuchsizroq, ammo ahamiyatli signal - divergensiya ekstremumlaridan hech bo‘lmaganda bittasi 70 dan yuqori yoki 30 dan past zonalarda joylashgan bo‘lishi.
Bu misolda buqalarga hos divergensiya ko‘rinib turibdi. Darajalar ikkita minimum bo‘yicha qurilgan, indikator chizig‘ida minimumlardan biri 30 darajadan pastda joylashgan. Divergensiyadan so‘ng trendning ko‘tariluvchi harakati boshlangan.
Strategiya bo‘yicha izohlar:
- Divergensiyani istalgan taymfreymida izlash mumkin.
- Narx va indikator grafiklaridagi ekstremumlar ko‘z bilan ko‘rinadigan darajada mos kelishi kerak.
Bitim narx indikator chizig‘i harakat yo‘nalishi tomonga burilgandan so‘ng ochiladi. Ekrandagi bozorga kirish nuqtasi - strelka ko‘rsatayotgan sham.
RSI tebranish diapazoni: buqalarga hos va ayiqlarga hos
RSI indikatori Price Action savdo tizimi elementlari bilan yaxshi uyg‘unlashadi. Ushbu savdo tizimining namunalaridan biri Failure Swing yoki "muvaffaqiyatsiz tebranish" deb ataladi. Uning mohiyati oldingi svingning muhim High yoki Low darajasini narx bilan soxta buzib o’tishdir.
Aniqlashtirish. "Sving" strategiyasi narxning asosiy harakati paytida mahalliy og’ishlar va korreksiyalar bo‘yicha bitimlarni ochishni nazarda tutadi.
Nisbiy kuch indeksi qayta sotib olish va qayta sotish zonalarida bo‘lganda, tebranish chizig‘i oldingi ekstremumni yangilashga urinadi, so‘ngra mediana darajasiga qarab buriladi. Qayta sotib olish zonasi uchun pattern "M" harfiga, qayta sotish zonasi uchun esa "W" harfiga o‘xshaydi.
"M" harfi shaklidagi pattern hosil bo‘ldi. Ko‘tariluvchi trenddagi indikator chizig‘i qayta sotib olish zonasidagi birinchi cho‘qqini chizadi, buriladi va 70-darajani buzib o’tadi. Keyin yana cho‘qqini sinab ko‘rishga urinadi, ammo ikkinchi maksimum kichikroq va xiraroq bo‘lib chiqadi. Xaridorlarning kuchi narxning oldingi o‘sish sur’atini takrorlashga yetmaydi va bu nafaqat tebranish chizig‘ining harakatidan, balki trend xususiyatidan ham ko‘rinadi - shamlar tanasi cho‘qqiga yaqinlashganda kichrayadi va "pin-bar" patterni shakllanadi. Barcha signallar narx qayrilishi paytida bitimni ochish mumkinligini ko‘rsatadi.
Bu strategiyaning sving-taktikaga qanday aloqasi borligini tushuntiraman. Masshtabni kichraytiraman:
Oldingi skrindan ko‘tariluvchi trendning lokal cho‘qqisi - bu narxning pastga harakatidagi korreksiyalardan biridir. Ossillyator korreksiyalarda narxning asosiy harakat yo‘nalishiga burilish nuqtalarini aniqlashga yordam beradi.
Strategiya bo‘yicha izohlar:
- Boshqa indikatorlar bilan tasdiqlash talab etiladi.
- Agar ikkinchi ekstremum birinchisidan uzoqroq bo‘lsa, bitim signal darajasi yorib o‘tilgan paytda ochiladi.
- Signal sathlarining parametrlari - 30 va 70. Ularni kamaytirish mumkin emas.
- Umumiy harakatga nisbatan trendning mahalliy yo‘nalishini baholash uchun grafik masshtabini o‘zgartiring.
Kardvell bo‘yicha trendni tasdiqlash
Endryu Kardvellning g‘oyalari Uaylder taklif qilganlaridan farq qiladi. Masalan, u odatdagi 30 va 70 signal darajalari o‘rniga, yuqoriga yo‘nalgan trend uchun 40 va 80 qiymatlarini, pastga yo‘nalgan trend uchun esa 20 va 60 qiymatlarini alohida ko‘rib chiqishni taklif etdi. Uning asosi: kuchli o‘suvchi trend haddan tashqari sotilish zonasigacha tushmaydi, xuddi shuningdek, kuchli pasayuvchi trend ham haddan tashqari sotib olinish zonasigacha ko‘tarilmaydi. Shu sababli, vaqtning ko‘p qismida indikator chizig‘i qarshilik va qo‘llab-quvvatlash darajalari vazifasini bajaruvchi 40-60 oralig‘ida harakatlanadi. Kardvell bo‘yicha trendning tasdig‘i bu darajalardan qaytishdir.
Buqa va ayiq trendi bo‘yicha savdo:
- Narxning buqa yo‘nalishida indikator chizig‘i ko‘pincha 40 va 80 darajalari orasida bo‘ladi. 40-daraja kuchli qo‘llab-quvvatlash darajasi hisoblanib, undan qaytish paytida uzoq muddatli pozitsiyani ochish imkoniyatini ko‘rib chiqish lozim.
- Narxning ayiq yo‘nalishida indikator chizig‘i ko‘pincha 20 va 60 darajalari orasida bo‘ladi. 60-daraja - kuchli qarshilik darajasi bo‘lib, undan qaytish paytida qisqa muddatli pozitsiyani ochish imkoniyati ko‘rib chiqiladi.
Grafikning aksariyat qismi o‘sish tendensiyasiga ega - indikator chizig‘i 40 va 80 darajalar orasida harakatlanadi. 40 darajaga tegish paytidagi ikkala signal ham samarali bo‘ldi. E’tibor bering, ko‘tariluvchi trendda indikator chizig‘ining 80 darajadan qaytishini signal sifatida ko‘rib chiqib bo‘lmaydi.
Bu yerda vaziyat unchalik aniq emas. Trend pasayish xususiyatiga ega, ammo ikkinchi holatda qaytish 65 darajadan sodir bo‘ldi.
Strategiya bo‘yicha izohlar:
- Buqasimon trend bo‘yicha savdoni M30 va undan yuqori taymfreymida, kamida 14 davr bilan olib borish ma’qul. 9 davrda indikator tez-tez 30 darajasiga tushib, 50 o‘rta qiymatidan pastga buriladi. Davr qisqartirilganda, noto‘g‘ri signallar foizi 50% dan oshib ketadi.
- Kardvell ko‘rsatgan daraja qiymatlariga qattiq bog‘lanib qolmaslik kerak. U umumiy g‘oyani tavsiflab bergan, buni aniq taymfreymi va valyuta juftligiga moslashtirish lozim.
Ijobiy va salbiy burilishlar
Ijobiy va salbiy burilishlar ham Kardvellning ishlanmasi hisoblanadi. U to‘g‘ri divergensiya qoidasi doim ham amal qilmasligini kuzatgan. Masalan, ijobiy burilish o‘suvchi trenddagi narx tuzatilishida keyingi minimum oldingi tuzatilishning minimumidan yuqorida shakllanganida kuzatiladi. Shu bilan birga, ossillyatorning keyingi minimumi oldingi tuzatilishning minimumidan pastda shakllanadi. Narx va ossillyator harakatlari farqlanishiga qaramay, narx kichik burilishdan so‘ng yuqoriga harakatini davom ettiradi. Bu holat teskari divergensiya deb ataladi.
Salbiy burilish uchun vaziyat teskarisi. Agar indikator yuqoriroq maksimumni, narx esa pastroq maksimumni hosil qilsa, narx pasayishda davom etadi.
Teskari divergensiya bo‘yicha savdo:
- Agar narx yuqoriga, tebranish chizig‘i esa pastga harakat qilsa, narxning yuqoriga kuchli harakati kuzatiladi.
- Agar narx pastga, tebranish chizig‘i esa yuqoriga harakat qilsa, narxning pastga kuchli harakati sodir bo‘ladi.
Rasmda qizil chiziqlar bilan maksimumlar bo‘yicha ayiq divergensiyasining qurilishi va yashil chiziqlar bilan Kardvell bo‘yicha "ijobiy burilish" darajalari ko‘rsatilgan. Maksimumlar bo‘yicha tuzilgan farqlanish ayiq divergensiyasi va narxning tez orada pastga qayrilishini ko‘rsatishi kerak edi. Biroq, narx ko‘tarilishda davom etdi.
Strategiya izohlari:
Kardvellning g‘oyalari indikator muallifi Uaylder tomonidan taklif etilgan indeks bilan ishlash nazariyasidan farq qiladi. Bu texnik tahlilda yagona qoidalar yo‘qligining misoli: bugun bir strategiya ishlasa, ertaga boshqasi ishlaydi.
RSI aksiyalar skrineri
Ossillyator nafaqat valyuta bozori va signallarini tahlil qilish uchun, balki qisqa muddatli investitsiyalash maqsadida alohida qimmatli qog‘ozlarni qidirish uchun ham qo‘llaniladi. Jahon fond bozorida ular minglab va variantlardan biri - aksiya skrinerlaridan foydalanishdir.
Aksiyalar skrineri - bu qimmatli qog‘ozlar haqidagi ma’lumotlar to‘plangan tahliliy platforma. Skrinerlarning afzalligi aksiyalarni istalgan belgi bo‘yicha saralash va guruhlash imkonini beruvchi o‘nlab filtrlarning mavjudligidir. Skrineri ham alohida sayt, ham tahliliy axborot portali funksiyasining bir qismi bo‘lishi mumkin.
Qog‘ozlarni saralash mezonlaridan biri texnik tahlil indikatorlari ma’lumotlaridir. Investorning vazifasi hozirgi vaqtda qayta sotib olish va qayta sotish zonasida bo‘lgan qog‘ozlarni topish va u yoki bu qog‘ozni sotib olish yoki sotish foydali bo‘lishini aniqlash uchun ularni chuqurroq tahlil qilishdir.
Skrinerlarga misollar:
1. Investing - skriner xizmati mavjud bo‘lgan tahliliy portal hisoblanadi.
- Asosiy menyudan "Instrumentlar - Aksiyalar filtri" bo‘limiga o‘ting.
- Ochilgan oynada ma’lumotlarni chiqarish parametrlarini sozlang: mamlakat, birjalar, soha va boshqalar.
Mezonlar oynasida "Texnik tahlil"ni tanlang, kerakli indikatorni belgilang va qayta sotib olish zonasi qiymatlarini o‘rnating.
Pastdagi ro‘yxatda Amazon aksiyalarini ko‘ryapman. LiteFinance terminalini ochib, tekshirib ko‘raman:
Hammasi to‘g‘ri ekan. Skriner tufayli barcha qog‘ozlar grafiklarini qayta ko‘rib chiqishimga hojat qolmadi. Qog‘ozlarni boshqa indikatorlar va mezonlar bo‘yicha ham saralash mumkin.
Investingning kamchiligi shundaki, qog‘ozlarni faqat kunlik intervalda 14 davrli nisbiy kuch indeksi bo‘yicha saralash mumkin.
2. Finviz - yana bir tahliliy moliyaviy portal. Bu yerda guruhlash mezonlari ko‘proq, lekin skriner faqat AQSH fond bozoriga yo‘naltirilgan.
RSI indikatorining savdoda muvaffaqiyatli qo‘llanilishiga misol
RSI indikatorini amalda qanday qo‘llash mumkin? Misol uchun 5 daqiqalik taymfreymdagi EUR/ZAR valyuta juftligi grafigini olaylik. Mening maqsadim ko‘p pul ishlash emas, balki sizga foydali bitim qanday ochilishini ko‘rsatishdir.
Bu yerda quyidagilarni kuzatyapman:
- Narxlarning pasayish trendi kuchli qarshilik darajasini yorib o‘tdi. Masshtabni kichraytirganda, narx 10 kundan ortiq vaqt davomida bunchalik pasaymaganini ko‘rish mumkin.
- Ushbu juftlik uchun davri 14 va darajalari 30 va 70 bo‘lgan nisbiy kuch indeksi mos keladi. Pasayish trendida u ko‘pincha 30-darajadan qaytardi.
- "Muvaffaqiyatsiz tebranish" deb ataluvchi W-simon shaklning hosil bo‘lishi boshlanmoqda.
Qarshilik darajasining yorib o‘tilishi, indikator chizig‘ining haddan tashqari sotilish zonasiga chiqishi va patternning shakllanishi yaqin orada burilish sodir bo‘lishi ehtimolini ko‘rsatmoqda. Buni kutib, 30-daraja indikator chizig‘ini pastdan yuqoriga kesib o‘tganda bitimni ochamiz.
Endi masala pozitsiyani qachon yopish haqida. Indeks 50 darajadan yuqoriga ko‘tarilishini kutish mumkin edi. Shuningdek, oldimizda yangi kuchli o‘sish trendining boshlanishi turibdi deb taxmin qilish mumkin edi. Ammo Kardvell nazariyasiga ko‘ra, bu o‘sish davom etayotgan pasayish trendining lokal korreksiyasi bo‘lishi mumkin. Shu sababli, tavakkal qilmay, qaytarilishning birinchi alomatidayoq bitimni yopaman.
Va men haq bo‘lib chiqdim, chunki lokal korreksiyadan keyin trend haqiqatan ham pasayish harakatini davom ettirdi. Biroq quyidagi skrinshot strelkasi ko‘rsatgan lokal korreksiyada ozgina foyda olishga ulgurdim.
RSI indikatori bo‘yicha savdo qisqa vaqt ichida kichik foyda keltirdi. Bu skalping strategiyasiga misol bo‘la oladi.
Nisbiy kuch indeksidan nafaqat trend, kanal indikatorlari yoki grafik tahlillar bilan, balki boshqa ossillyatorlar bilan ham foydalanish mumkin. Misol tariqasida, RSI "Uch karra tasdiqlash" indikatoriga ega strategiya bilan tanishib chiqishni maslahat beraman. U RSI, CCI va stoxastik kombinatsiyasi asosida qurilgan. Bitim uchala vositaning signallari mos kelganda ochiladi. Signallar kamdan-kam hollarda paydo bo‘lsa-da, samaradorligi 80% dan yuqori.
RSI bilan savdo qilish bo‘yicha xulosalar
RSI indikatori - bu treyderlar uchun beqiyos ossillyator bo‘lib, u aniq qayrilishlarni topish uchun trend kuchini, haddan ziyod sotib olinganlik / haddan ziyod sotilganlik zonalarini va divergensiyani aniqlashga yordam beradi.
Foreks, aksiyalar va kriptovalyutalarda, ayniqsa H1 dan yuqori taym-freymlarda samaralidir, lekin davrni (standart bo‘yicha 14) aktivning volatilligiga muvofiq sozlashni talab qiladi. Soxta signallarni kamaytirish uchun RSI ni MACD, Stochastic yoki Price Action patternlari bilan birga ishlating.
Optimal darajalarni tanlash uchun LiteFinance demo hisobida strategiyalarni sinab ko‘ring (trendlar uchun 20-80, flat uchun 30-70). Kichik taym-freymlarda bozor shovqiniga sezgirligiga qaramay, RSI kirish va chiqish aniqligini oshiradi, risklarni boshqarishga va savdo daromadliligini oshirishga yordam beradi.
Nisbiy kuch indeksining RSI indikatori bo’yicha FAQ
Bu trend kuchini va uning yo‘nalishini o‘zgarish ehtimolini aniqlaydigan ossillyatordir. U narx harakatining tezligi va amplitudasini, narxning o‘z yo‘nalishi bo‘yicha qanchalik kuchli o‘zgarayotganini ko‘rsatadi. Narxning yuqoriga yoki pastga harakati qanchalik kuchli bo‘lsa, ossillyator chizig‘i "100" va "0" chegaraviy darajalariga shunchalik yaqinlashadi. Grafikda ossillyator trend o‘zgarishi ehtimoli yuqori bo‘lgan ortiqcha sotib olinganlik va ortiqcha sotilganlik zonalarini ko‘rsatadi.
Hozirgi paytdagi trend kuchini o‘tgan davrlarga nisbatan ko‘rsatadi. Indeks qiymati qanchalik katta bo‘lsa, yuqoriga harakat shuncha kuchli bo‘ladi. Indeksning 70 foizdan yuqori bo‘lgan ortiqcha sotib olinganlik zonasiga chiqishi bozorning haddan tashqari qizib ketganligini va katta ehtimol bilan trend tez orada gorizontal holatga o‘tishini yoki pastga qarab qayrilishini anglatadi. Xuddi shu holat ayiq bozori uchun ham to‘g‘ri, lekin teskari ko‘rinishda.
- Taymfreym qanchalik kichik bo‘lsa, davr shunchalik qisqa bo‘ladi. Kun ichidagi strategiyani sinashni 14 davrdan boshlagan ma’qul.
- Indeksning ortiqcha sotib olinganlik yoki ortiqcha sotilganlik zonalariga chiqishi yaqin kelajakda trend o‘zgarishi mumkinligini ko‘rsatadi. Bu zonalarda mediana tomonga burilish tasdiqlovchi signaldir.
- Divergensiya - trend yo‘nalishining tez o‘zgarishi uchun signal hisoblanadi.
- "5% qoidasi": kunlik taymfreymda so‘nggi 3 oy davomida tebranish chizig‘i 5% dan kam vaqt yuqorida turgan darajani belgilang.
- Taym-freym qancha kichik bo‘lsa, davr shuncha qisqa bo‘ladi. Valyuta juftligidan qat’i nazar, 14 davrli soatlik intervalni sinovdan o‘tkazishdan boshlang. Vaqt oralig‘ini qisqartirish orqali davrni kamaytiring.
- Shunday davrni tanlangki, unda indikator chizig‘ining ekstremumlari narx ekstremumlari bilan mos tushsin.
U belgilangan davr ichidagi shamlarning yopilish narxlarini o‘zaro taqqoslaydi. Agar o‘suvchi shamlarning yopilish narxlari yig‘indisi tushuvchi shamlarnikidan katta bo‘lsa, ossillyator chizig‘i yuqoriga ko‘tariladi. O‘suvchi shamlar qanchalik uzun bo‘lsa, ossillyator 100 ga shunchalik yaqinlashadi. Xuddi shu tarzda tushuvchi shamlar uchun va 0 darajasi uchun ham amal qiladi.
Yaxshi yoki yomon indikatorlar yo‘q. Ulardan foydalanishni bilmaydigan treyderlar bor, xolos. RSI elektr drelga o‘xshaydi. Mutaxassis qo‘lida kerakli vaqtda, kerakli joyda maqsadga erishish vositasi bo‘lsa, tajribasiz bola qo‘lida esa vayron qiluvchi, o‘zi va atrofdagilarga zarar yetkazuvchi qurolga aylanadi. Maslahat: LiteFinance demo hisobida ossillyator bilan ishlash ko‘nikmalaringizni oshiring - vaqt diapazonlarini va aktivlarni o‘zgartiring, patternlar va boshqa indikatorlar bilan uyg‘unligini sinab ko‘ring. Indikator undan foydalanishni o‘rganganingizda yaxshi bo‘ladi.
Hech narsa sotib olishga shoshilmang! Bu vosita nafaqat MT4 va MT5 da, balki LiteFinance terminalida ham asosiy vositalar qatoriga kiradi. Agar instrumentning pullik modifikatsiyalari haqida gap ketayotgan bo‘lsa, bu yerda ham shoshqaloq qaror qabul qilmang - u bepul versiyadan yaxshiroq bo‘lmasligi mumkin. Pulingizni tejang - boshqa bepul indikatorlarni sinab ko‘ring. Baribir indikator sotib olmoqchimisiz? Albatta, oldindan sotuvchidan kotirovkalar tarixidagi sinov natijalarini so‘rab oling.
Istalgan taymfreym. Signallarning samaradorligiga bir nechta parametrlarning uyg‘unligi ta’sir ko‘rsatadi: sozlamalar, taymfreym, aktiv, joriy o‘zgaruvchanlik darajasi. Vaqt oralig‘i qanchalik kichik bo‘lsa, sozlamalarda shunchalik qisqa davr belgilanadi. Strategiyalardan biri bir vaqtning o‘zida bir nechta taymfreymda savdo qilishni nazarda tutadi: katta diapazonda umumiy tendensiya tahlil qilinadi, kichik diapazonda esa signallar mos kelganda bitim ochiladi. Muhimi: taymfreym qanchalik kichik bo‘lsa, "narx shovqini" tufayli noto‘g‘ri signallar foizi shunchalik yuqori bo‘ladi, ammo ularning paydo bo‘lish chastotasi ham shuncha ortadi.
Bu shuni anglatadiki, indikator formulada yopilish narxlari qo‘llaniladigan so‘nggi 50 ta sham bo‘yicha narx harakatining kuchini ko‘rsatadi. Hisobga oxirgi 50 ta shamning narx o‘zgarishi olinadi, bu yerda "50" indikator davridir. Davr qanchalik katta bo‘lsa, indeks narx o‘zgarishiga shunchalik silliq va sekin javob beradi hamda bitim ochish uchun kamroq signal beradi. Davr qisqarishi bilan indikatorning sezgirligi ortadi, biroq soxta signallar soni ham ko‘payadi. Treyderning vazifasi kotirovkalar tarixida signallar chastotasi va ularning samaradorligi nisbati eng maqbul bo‘lgan davrni tanlab olishdir.
Bu har kimning o‘z afzalligiga bog‘liq. Ko‘p narsa bozor vaziyatiga ham bog‘liq. Ikkala ossillyator ham trendning potensial burilish darajalari bilan qayta sotib olish va qayta sotish zonalarini ko‘rsatadi. Biroq, o‘zgaruvchanlik darajasiga qarab, ba’zi hollarda stoxastik, boshqa hollarda esa RSI aniqroq bo‘lishi mumkin. Grafikka ikkala ossillyatorni joylashtirish va faqat signallar mos kelgandagina bitimni ochish mumkin. Yoki MT4 uchun bepul shabloni internetda mavjud bo‘lgan Stochastic RSI ning modifikatsiyalangan versiyasidan foydalanish mumkin.
Savdo tizimingiz samaradorligi yuqori bo‘lgan va siz uchun qulay ishlash imkonini beruvchi tizim yaxshiroqdir. Buni faqat tajriba yo‘li bilan ikkala ossillyatorni demo-hisobda sinab ko‘rish va ular uchun optimal sozlamalarni tanlash orqali bilib olish mumkin. Ikkala vositadan bir vaqtning o‘zida foydalanishga asoslangan o‘z strategiyangizni ishlab chiqing. Joriy taymfreymda bitimlar ochishga harakat qiling va natijalarni Treyder kundaligiga yozib boring. MT4 testeri orqali ikkala ossillyator bilan strategiyani ularning sozlamalarini o‘zgartirib sinab ko‘ring. Faqat yakuniy natijalarni taqqoslab, o‘zingiz uchun eng yaxshi sozlamalarga ega optimal vositani topishingiz mumkin.
Bu shuni anglatadiki, indikator qiymatini hisoblashda oxirgi 14 ta yopilgan sham ma’lumotlaridan foydalaniladi. "14" raqami - indikator davri hisoblanadi. Uaylderning fikricha, "14" davri har qanday taymfreym uchun optimal hisoblanadi. Biroq, mukammal vositalar mavjud emasligi va bozor vaziyati o‘zgaruvchanligi sababli, taymfreym va joriy o‘zgaruvchanlik darajasini hisobga olgan holda har bir valyuta juftligi uchun kotirovkalar tarixidan davrni individual tanlash tavsiya etiladi.
Ushbu maqolada yozilganlar faqat muallifning shaxsiy fikri bo‘lib, LiteFinance ning rasmiy pozitsiyasiga mos kelmasligi mumkin. Ushbu sahifada chop etiladigan materiallar faqat ma'lumot berish maqsadlarida taqdim etilgan va 2014/65/EU Direktivasi maqsadlariga xizmat qiluvchi investitsiyavi maslahat yoki konsultatsiya sifatidatalqin qilinmasligi kerak.
Mualliflik huquqi to‘g‘risidagi qonunchilikka muvofiq, ushbu maqola intellektual mulk obyekti hisoblanadi, va uni ruxsatsiz nusxalash yoki tarqatish taqiqlangan.
